Toonladders en Akkoorden - Deel III

[-=JEROEN=-]

Ik wil het eens over de functie van de tonen hebben. In m'n vorige 2 lessen heb ik vertelt over de terts en de kwint enzo, maar ik heb nog niets gezegd over de functie van deze intervallen. Ik beperk me even tot de drieklanken, meerklanken komen later aan de orde.

Losse tonen schrijf ik met kleine letters (c d enz), akkoorden met hoofdletters (C Dm enz).

Grondtoon: tonica, priem, 1

De Tonica, de eerste toon van de toonladder, bepaald de toonaard van de ladder en hoe alle andere tonen zich tot elkaar verhouden. Is de tonica bijvoorbeeld een c, dan gedraagt de d zich als een (grote) secunde en de g zich als een (reine) kwint. Alle intervallen uit de toonladder worden dus gerelateerd aan de tonica:

c als grondtoon
van c naar d is een grote secunde (2 fretten verder)
van c naar g is een reine kwint (7 fretten verder)

Maar deze d en g krijgen een hele andere functie als de grondtoon bijvoorbeeld a of e is:

a als grondtoon
van a naar d is een reine kwart (5 fretten verder)
van a naar g is een klein septiem (10 fretten verder of 2 fretten terug)

e als grondtoon
van e naar d is een klein septiem
van e naar g is een kleine terts (3 fretten verder)

Zo zie je dus dat dezelfde tonen (d en g) een hele andere functie krijgen wanneer de grondtoon veranderd.



voor meer info klik hier



De Dominant: kwint, 5

De 5e toon van de toonladder is heel erg bepalend, vandaar dat ze haar dominant hebben genoemd, zij domineerd de boel behoorlijk. De dominant laat heel duidelijk horen wat de tonica is, en de tonica laat heel duidelijk horen wat de dominant hoort te zijn. Deze twee zijn aan elkaar gekoppeld als man en vrouw, een bijna onafscheidelijk duo. Ik zeg bijna, omdat er wordt nog wel eens vreemd gegaan, zo wordt de dominant nog weleens vervangen door een jonger grietje (b5) of een wat rijpere dame (#5), maar dit geeft bijna altijd spanning, het liefst willen deze twee (de 1 en de 5) bij elkaar zijn, en samen een harmonisch bestaan leiden. Zo zullen de c en de g erg graag bij elkaar zijn, maar ook de a en de e, of de g en de d, en dan zie je ook gelijk dat de g zowel met de c als met de d een huwelijk kan vormen, maar niet tegelijkertijd. Onderaan deze post vind je straks een schema waarin alle dominanten duidelijk te zien zijn.



De Mediant: terts, 3

De 3e toon van de toonladder zou je kunnen zien als het kind dat het huwelijk tussen tonica en dominant heeft voortgebracht. Maar er zijn vele manieren om dit anders te beschrijven. Ik hou het even bij mijn huwelijk verhaal, omdat ik dit wel een grappig voorbeeld vind. Dit kind kan er voor zorgen dat het een vrolijk gezinnetje wordt, het groeit al snel op en we noemen haar daarom grote terts (3) en het gezin verkeerd in majeur stemming. Maaaaar, het kan ook een klein ettertje blijven, en dit bedroeft het gezin behoorlijk, dit ettertje noemen we kleine terts (b3 of -3 of m3) en het gezin is behoorlijk in mineur stemming. Nou vind ik persoonlijk dat dit helemaal niet bedroevend of vrolijk hoeft te zijn, mineur kan ook heel opwekkend klinken, en majeur behoorlijk donker. In ieder geval zorgt de mediant (terts) dus voor de stemming binnen het gezin. Tezamen vormen ze de drieklank: Tonica, Mediant en Dominant genaamd grondtoon, terts en kwint.



Vriendschappen: progressie, akkoordenreeks

Uiteraard kunnen sommige gezinnen (drieklanken) het beter vinden met gelijkgestemde gezinnen dan met anders gestemde gezinnen, maar dit wil niet zeggen dat een vriendschap met ongelijkgestemde gezinnen onmogelijk is, dit kan juist erg spannend zijn, of een aangename verassing of broodnodige afwisseling. Maar om dit verhaal niet in een soap te laten eindigen, vertel ik alleen even over de vriendschappen die voortkomen uit dezelfde toonaard.

Als we bijvoorbeeld kijken naar de C toonladder, dan zien we dat deze bestaat uit de: c, d, e, f, g, a en b. Hopelijk heb je inmiddels begrepen dat de c, de e en de g, het 1e gezinnetje vormen. De c fungeert hier als Tonica (grondtoon), de e als Mediant (grote terts), en de g als Dominant (reine kwint). Dit gezin (drieklank) noemen we C majeur. Maar dit gezin kan het ook prima vinden met het 2e gezin bestaande uit d (grondtoon), f (kleine terts) en a (reine kwint), genaamd D mineur. En om het hele gezin verhaal even aan de kant te schuiven en dit weer als muziek te gaan bekijken, kan je het ook zo beschrijven:

De C majeur ladder bestaat uit: c d e f g a b

De 1e drieklank die hier uit voortkomt is het C majeur akkoord: c e g
De 2e drieklank die hier uit voortkomt is het D mineur akkoord: d f a
De 3e drieklank die hier uit voortkomt is het E mineur akkoord: e g b

Je ziet, we schuiven telkens een drieklank verder:

c d e f g a b c d e f enz

1 = c e g = C majeur = I
2 = d f a = D mineur = ii
3 = e g b = E mineur = iii
4 = f a c = F majeur = IV
5 = g b d = G majeur = V
6 = a c e = A mineur = vi
7 = b d f = B verminderd = vii*

Deze drieklanken vinden het prettig samen, en vormen gezamelijk de C majeur progressie. Dit geldt uiteraard ook voor alle andere toonladders. De romeinse cijfers geven zowel de functie als de kleur van ieder akkoord aan. Grote letters (I, IV, V) als het gaat om een majeur drieklank, en kleine letters (ii, iii, vi) als het gaat om een mineur drieklank, met daarbij de uitzondering aangegeven met een * (de verminderde drieklank, bestaande uit een grondtoon, een kleine terts, en een verminderde kwint).

En ook voor deze drieklanken geldt weer dezelfde functie verhouding. Het V en I akkoord vinden het prettig samen. Ze vormen een sterk duo. Hoe de andere akkoorden zich tot elkaar verhouden, kom ik nog wel eens op terug, als ik het zelf ook snap

Tot slot een overzicht van alle majeur ladders en de bij-elkaar-passende akkoorden:

            I   ii   iii  IV  V   vi   vii*

C major  =  C   Dm   Em   F   G   Am   Bdim

G major  =  G   Am   Bm   C   D   Em   F#dim

D major  =  D   Em   F#m  G   A   Bm   C#dim

A major  =  A   Bm   C#m  D   E   F#m  G#dim

E major  =  E   F#m  G#m  A   B   C#m  D#dim

B major  =  B   C#m  D#m  E   F#  G#m  A#dim

Gb major =  Gb  Abm  Bbm  Cb  Db  Ebm  Fdim

Db major =  Db  Ebm  Fm   Gb  Ab  Bbm  Cdim

Ab major =  Ab  Bbm  Cm   Db  Eb  Fm   Gdim

Eb major =  Eb  Fm   Gm   Ab  Bb  Cm   Ddim

Bb major =  Bb  Cm   Dm   Eb  F   Gm   Adim

F major  =  F   Gm   Am   Bb  C   Dm   Edim

dim staat voor diminished en betekent verminderd 
(met een kleine terts en een verminderde kwint dus)

Ter verduidelijking

Ik heb begrepen dat nog niet helemaal duidelijk is, hoe je nou aan deze akkoorden komt.
Er zijn 2 manieren om dit uit te leggen:

Eén manier is wat ze noemen "tertsen stapelen". Je begint met een terts te stapelen op de 1e toon van de toonladder, en dan daar vervolgens nog een terts op te stapelen.
Vb: Toonladder van C majeur, dus c + terts = e + terts = g, dus eerste drieklank in de C majeur progressie is een C majeur (c e g). De 2e drieklank is vanaf de 2e toon in de toonladder, dus d + terts = f + terts = a, en deze vormen samen een D mineur (d f a) akkoord.

Maar de tweede manier is eigenlijk veel eenvoudiger. Je schrijft de toonladder uit van de progressie die je zoekt. Laten we weer C majeur als voorbeeld nemen.

C majeur
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 enz
c d e f g a b c d e  f  g

Vervolgens pak je de 1e, 3e en 5e toon van die toonladder, deze vormen het I akkoord. Het 1e akkoord bestaat dus uit c, e en g, en deze vormen samen het C akkoord. Het 2e akkoord komt voort uit de 2e, 4e en 6e toon van de toonladder, dus d, f en a, en deze vormen samen het D mineur akkoord (van d naar f is kleine terts, van f naar a is grote terts). En zo ga je het hele rijtje af.

majeur drieklank progressie
----------------------------------------------------------------------------
trap |           | tertsen stapelen            |         | akkoord
-----|-----------|-----------------------------|---------|------------------
I    | 1e 3e 5e  | grote terts  + kleine terts | 1  3  5 | majeur
ii   | 2e 4e 6e  | kleine terts + grote terts  | 1 b3  5 | mineur
iii  | 3e 5e 7e  | kleine terts + grote terts  | 1 b3  5 | mineur
IV   | 4e 6e 8e  | grote terts  + kleine terts | 1  3  5 | majeur
V    | 5e 7e 9e  | grote terts  + kleine terts | 1  3  5 | majeur
vi   | 6e 8e 10e | kleine terts + grote terts  | 1 b3  5 | mineur
vii* | 7e 9e 11e | kleine terts + kleine terts | 1 b3 b5 | verminderd (dim)
-----|-----------------------------------------|---------|------------------
     | toon uit de toonladder                  |drieklank|
----------------------------------------------------------------------------

Vragen, opmerkingen, verbeteringen en aanvullingen zijn uiteraard weer van harte welkom.

[Das Schaap]

Goed overzichtelijk begin, alleen ipv de * zit er ook een ° op je toetsenbord hoor. Als het goed is. Wellicht net ff iets duidelijker. Ja mierenneuken moet nou eenmaal he.

En een inhoudelijke vraag qua aanpak, wat denk je als vervolg eerst te doen, de rest van de intervallen, akkoordfuncties, 4-klanken of de andere mineur progressies ?

[-=JEROEN=-]

ja, kan dat ding nooit vinden, vandaar het *

ik weet nog niet hoe ik verder ga, heb dat progressie gedeelte op het laatste moment toegevoegd, is ook een beetje kortaf zo

ik zie wel hoe er gereageerd wordt en wat men wel en niet begrijpt

ik weet zelf ook nog niet zo veel over de andere intervallen, wat de functie van de 6, de 9, enz is... de vierklank (met 7) snap ik redelijk, dus die voeg ik als 1e toe denk ik... of misschien eerst de mineur progressies... en akkoordfuncties mag jij of iemand anders uitleggen

[gorgasm]

De C majeur ladder bestaat uit: C D E F G A B

als ik even mag mierenneuken, hier schrijf je dus je ladder eigenlijk verkeerd?
als je de C majeurladder neemt heb je;
C, Dm, Em, F, G, Am, Bdim

ben ik juist?

[-=JEROEN=-]

nope

ik had het puur over de toonladder van C majeur:

1 2 3 4 5 6 7
c d e f g a b

en jij hebt het over de progressie/akkoordenreeks vanuit C majeur :

I  ii  iii  IV  V  vi  vii*
C  Dm  Em   F   G  Am  Bdim

dat is ook de rede waarom ik losse tonen liever met kleine letters schrijf (ga ik gelijk ff veranderen )

[Lossesnaar]

ja dat is wel duidelijk toch dat dat de ladder was en niet de akkoorden....maar dan komt ie ntuurlijk weer met ja t waren hoofdletters

het is gwoon duidelijk zoals het er staat zo hoor, well done!

kzit zelf psies in deze fase van muziekkennis, dus is n heel handig en leerzaam stukkie.

[Das Schaap]

ja, kan dat ding nooit vinden, vandaar het *

ik weet nog niet hoe ik verder ga, heb dat progressie gedeelte op het laatste moment toegevoegd, is ook een beetje kortaf zo

ik zie wel hoe er gereageerd wordt en wat men wel en niet begrijpt

ik weet zelf ook nog niet zo veel over de andere intervallen, wat de functie van de 6, de 9, enz is... de vierklank (met 7) snap ik redelijk, dus die voeg ik als 1e toe denk ik... of misschien eerst de mineur progressies... en akkoordfuncties mag jij of iemand anders uitleggen

Heh man ik heb echt nooit tijd. 2 studies enzo, dat heb je dan.
Als ik een advies mag geven zou ik eerst met mineur verder gaan en dan met intervallen, de septiem van mineur heeft een andere functie dan majeur namelijk dus dat sluit mooi aan. En dan weer 4-klanken ofzo mja zie maar.

[-=JEROEN=-]

ik weet het nog niet, ik denk toch eerst vierklanken met 7, want dan kan ik die ook gelijk meenemen met de 3 mineur progressies

en tijd kan je maken, je hebt ook tijd om hier te reageren, had je in diezelfde tijd ook alvast een beginnetje kunnen maken, iedere dag een beetje, kom je er ook wel

[gorgasm]

De C majeur ladder bestaat uit: c d e f g a b 
De 1e drieklank die hier uit voortkomt is het C majeur akkoord: c e g
De 2e drieklank die hier uit voortkomt is het D mineur akkoord: d f a
De 3e drieklank die hier uit voortkomt is het E mineur akkoord: e g b

waarom zit je dan met mineurakkoorden?

C major  =  C   Dm   Em   F   G   Am   Bdim

hier heb je geen #'en (snap ik)

G major  =  G   Am   Bm   C   D   Em   F#dim

hier wel, snap ik niet

[-=JEROEN=-]

zie toonladders deel I:

C majeur ladder = c d e f g a b
G majeur ladder = g a b c d e fis

waarom dan mineur akkoorden, zie aanvulling onderaan post http://www.gitaarnet.nl/forum/showthread.php?t=82275