Volg de bouw van een Heeres Archtop 8 inelkaarzetten

SPECIAL INTERACTIEF

Het in elkaar zetten van de onderdelen

In deze extra lange aflevering over het maken van Olaf Tarenkeens' archtop, lees je hoe alle onderdelen die tot nu toe zijn gemaakt in elkaar worden gezet.

De hals
Om de hals aan de body te bevestigen gebruik ik een sterke zwaluwstaartverbinding. Hiervoor heb ik een mal gemaakt zodat ik deze met behulp van een bovenfrees gemakkelijk kan maken.De vorm van de zwaluwstaart is licht taps zodat de hals makkelijk uit de body is te verwijderen als dat ooit nodig mocht zijn.

Daarna is het tijd om de halspen in te leggen. Met de frees maak ik over de hele lengte van de hals een kanaal waar de halspen in komt te liggen. Ik gebruik altijd lichte, enkelvoudig werkende halspennen. Als je de hals en toets goed vlakt en de juiste frets gebruikt heeft een dubbelwerkende halspen, waarmee de hals niet alleen bol maar ook hol kan worden gesteld, geen zin. Deze maken de hals onnodig zwaar.

De kop
De bovenfrees wordt ook gebruikt om de vorm van de kop te frezen. Het malletje schroef ik op de kop (met de schroeven op plaatsen waar later de stemmechanieken komen) en met een kopieerfrees verwijder ik het overtollige materiaal. Deze manier werkt snel bovendien is de vorm van de kop bij al mijn gitaren zo precies hetzelfde.

Dan zaag ik met een figuurzaagje de vorm van mijn logo uit het kopfineer. Het fineer kan dan op de kop worden gelijmd waarna met een sponningfrees de ruimte voor de inleg langs de kop wordt weggefreesd. Deze inleg bestaat uit een enkele strip esdoorn die, net als de zijkanten, met een elektrisch verhit buigijzer eerst in de juiste curve worden gebogen. Met een vlijmscherpe beitel maak ik de inleg op maat en lijm ik hem met een soort schilderstape op zijn plaats. Het logo bestaat uit vier stukjes parelmoer die eerst met een figuurzaag worden uitgezaagd en dan met vijltjes en schuurpapier worden bijgewerkt. Het wordt in de kop gelijmd met een zwarte pasta die eventuele onvolkomenheden in het logo mooi maskeert.

De toets
Op de meeste archtops wordt ebben gebruikt voor de toets. Deze houtsoort is slijtvast maar heeft een sterke neiging tot trekken, zeker als het niet goed is gedroogd. Vandaar dat ik alleen de oudste stukken ebben gebruik, die al jaren in mijn atelier hebben liggen drogen.Eerst maak ik het ruwe hout op dikte en zaag ik met een dunne cirkelzaag de fretsleufjes. De plaats van deze sleufjes komt er nauw op aan: als ze niet precies op de goede plaats zitten is het instrument niet goed te intoneren.

Nadat de sleuven zijn gezaagd zaag ik de toets taps en schaaf hem glad zodat de esdoorn bindingen er op gelijmd kunnen worden. De binding heeft twee belangrijke voordelen: de hals ziet er mooier uit doordat de zijkant van de frets er door wordt afgedekt. Maar wat belangrijker is: mocht de gitaar ooit (te lang) in een droge ruimte worden bewaard dan zal de toets niet zover krimpen dat de frets uit gaan steken. Als de lijm droog is boor ik de positiestippen in de zijkant. Op de toets zelf komen geen stippen.

De hals en toets worden verlijmd
De toets wordt nu op de hals gelijmd en met een schaaf breng ik de curve aan in de toets. Bij dit instrument is gekozen voor een comfortabele curve van 12". Vervolgens worden met een aangepaste kogellagerpers de frets aangebracht. Deze manier heeft een aantal voordelen ten opzichte van het aanbrengen met de traditionele frethamer: de frets beschadigen niet en de druk is zeer gelijkmatig, zodat de frets in een later stadium niet of nauwelijks gevlakt hoeven te worden tegen kletteren.

Met een spookschaaf (van het Engelse 'spokeshave', zo genoemd omdat daar de spaken van houten wielen mee werden gemaakt) geef ik de hals zijn vorm. Om de 'feel' van deze hals overeen te laten komen met die van Olaf's Lowden kiezen we voor een C-vorm met een topkambreedte van 43 mm en een dikte die verloopt van 22 mm bij de 1e fret naar 24 mm bij de 9e.

Als laatste boor ik met een kolomboor de gaten voor de stemmechanieken in de kop. Ook hier heb ik een mal voor gemaakt, zodat de hals niet kan bewegen tijdens het boren.

Terug naar de body : de randinleg
Vroeger had de randinleg niet alleen een esthetische functie maar diende ook om de zwakke hoeken te verstevigen en om de kopse kanten van het boven- en achterblad af te sluiten. Het vocht uit de lucht wordt door deze vlakken gemakkelijk opgenomen en afgestaan en veroorzaakt zo uitzetten en krimpen van het hout.

Met de lakken van tegenwoordig is dit geen probleem meer, maar toch worden op een paar uitzonderingen na nog alle gitaren van randinleg voorzien. Zoals je hebt kunnen lezen, is deze gitaar rondom met een strip van 1,5 mm esdoorn gebonden. Aan het boven- en achterblad wordt dit gecomplementeerd met ebben en esdoorn stripjes van 0,5 mm breed.

De sponningfrees
Op de foto is te zien hoe de sponningfrees werkt: een kogellagertje van 20 mm doorsnee is gemonteerd onder een frees van 23 mm. Beweeg je het lager nu langs de zijkant van de ingespannen body dan wordt een sponning van 1,5 mm uitgefreesd, precies de breedte van de 'binding', de randinleg aan de zijkant. De 'purfling', de randinleg op het bovenblad, bestaat uit drie strips die bij elkaar ook 1,5 mm breed zijn. Bij een tweede freesgang wordt dus een kogellager van 17 mm gebruikt.

De strips worden eerst op maat gezaagd en gebogen en dan met lijm langs de hele body met tape vastgezet. Als de lijm droog is verwijder ik met een schrapstaal overtollig materiaal en eventuele lijmresten.Waar later het staartstuk zal worden bevestigd beitel ik de randinleg weg. Op deze plaats lijm ik een hard stukje ebben omdat de kracht van de snaren het esdoorn stuk zou trekken.

Met de randinleg op zijn plaats wordt nu met de frees ook uit in de body een zwaluwstaart gemaakt, precies het negatief van die in de hals. Op die manier ontstaat een goed passende, zeer stevige verbinding.

Fijnstemmen
Nu de body helemaal klaar is kan het fijnstemmen van het boven- en achterblad beginnen. Door op de bladen te kloppen en te luisteren naar de toon hoor ik of de dikte goed is en of (en waar) er nog materiaal moet worden weggenomen. Ook beoordeel ik de flexibiliteit door op de bladen te drukken. Het is belangrijk om niet te veel af te nemen omdat de constructie te zwak zou kunnen worden. Ook moet je er rekening mee houden dat door het inspelen de toon van de gitaar nog wat verandert.Dit deel is het leukste, maar waarschijnlijk ook het minst grijpbare van het hele proces. De bekende archtopbouwer Robert Benedetto zegt er over: "If there's any magic involved in guitar making, this is it".

De hals en body verlijmen
De hals kan nu op de body worden gelijmd. De zwalustaartverbinding geeft zo'n stevige passing dat er slechts een hele dunne film lijm nodig is om de hals te monteren. Hierdoor werkt de lijm optimaal.Met een enkele lijmtang druk ik de hals voorzichtig in de body en laat het geheel 24 uur drogen.

De volgende aflevering: bijna klaar!

Klik hier voor het geluid van een 16" archtop van Heeres Gitaarbouw ( 2.xMb) (Olaf Tarenskeen)

Richard Heeres reageert maandelijks/wekelijks op vragen en opmerkingen van lezers over de bouw van deze archtop. Klik hieronder om een reaktie te plaatsen.

Website Olaf Tarenskeen

Ga naar het forum