bovenblad - wat is belangrijk?

[Gitaar1982]

Ik zou graag willen weten welke kwaliteiten
een bovenblad moet hebben om zeer goed te zijn.

Na veel lezen heb ik zelf een paar dingen geleerd.

-kwartiersgezaagd
-zo licht mogelijk
-zo stijf mogelijk
-rechte nerf is belangrijk
-fijne jaarringen
-goed gedroogd(minimaal 1-2 jaren)

Geschikte bovenbladen zijn ceder en fichte. Ceder
is lichter dan fichte.

Fichte soorten:

-Engelmann
-Lutz
-Sitka
-Adirondack
-Duitse fichte

Ben benieuwd wat jullie allemaal weten hierover.

[Mattia]

Belangrijk:
- Kwartiers
- Geen runout. dwz: als je dwars op de nerf splijt met een bot iets, dat het recht door loopt, niet onder een hoek. Is niet of nauwlijks te zien bij ruw hout, maar dat krijg je als de blokken waar de tops uit worden gezaagd gesplijt zijn. Is helaas niet altijd het geval, is namelijk duurder/meer houtverspilling. Als je een verlijmd blad ziet waarbij de twee helften een andere 'reflectie' geven/andere kleur onder een hoek, wijst het dus op runout. Gevlamde tekening is in wezen een vorm van gelocaliseerder run-out. Als voorbeeld, mijn eerste akoestische gitaar (goedkope top Italiaans/Europees fichte, klinkt top, verder). Onderste stukje zie je wat runout.



- Stijf en licht, in die volgorde; en dan heb ik het over zowel stijfheid in de lengterichting als lateraal. Mag best een beetje zwaarder zijn, als de stijfheid maar goed zit, want dan kun je de boel meestal net wat dunner afwerken. Ik bouw wel met redelijk wat massa (3.0-3.2mm dik in het midden van een spruce soundboard, 3.2-3.4 voor Ceder) omdat ik het het geluid ten goede vind komen. Wel veel dunner aan de randen.
- Rechte nerf: liefst wel
- Goed gedroogd: hoe langer, hoe beter. Als de zagerij de datum van verzagen er niet op zet (doet bijv. Rivolta wel), en/of de verkoper weet het niet/je vertrouwt het niet, schrijf op ieder stuk hout dat je koopt de datum van aankoop. Dat weet je dan tenminste zeker.

Minder/niet/nauwelijks belangrijk:
- Fijne jaarringen. Heeft geen correlatie met stijfheid, geluid, of gewicht. Het is meer een kwestie van smaak. Klassiek voorbeeld: veel Red Spruce (Adirondack) tops hebben vrij grove jaarringen, maar zijn superstijf en klinken geweldig. Idem voor veel Euro spruce, omdat de bomen domweg veel kleiner zijn dan de lomp grote Sitkas. Beetje egale jaarringen, of een egale transitie van nauw naar breed, dat wordt wel als 'wenselijk' ervaren, maar als ik tops uit zoek kijk ik toch 'gewoon' naar zaken als rechte nerf, runout, kwartiersheid, gewicht en stijfheid. Niet echt maar hoe dicht die dingen op elkaar zitten; da's meer een keuze van 'welke vind ik er mooier uit zien' als ik een pre-selectie heb die te groot is.


Verder, houtsoorten voor tops:
- Western Red Cedar (Thuya Plicata) - relatief lichter dan fichte, maar ook minder sterk en stijf, dus moet het wat dikker gelaten worden. Wel ander soort geluid (warmer, ronder, minder sprankelend)
- Redwood - Cedar on Steroids, zegt met vaak. Ook erg fragiel, maar vaak iets stijver/harder/zwaarder dan Ceder. Grote variaties. Heb er nog niet mee gebouwd, heb wel 5 sets + 1 te verzagen billet.
- Spruce. Mijn favoriet qua klank, en ook wel looks. Verschillende soorten:
* Europees Fichte (Picea Abies) - wordt ook wel 'duits' of 'zwitsers' of 'italiaans' of noem maar op genoemd. Allemaal dezelfde houtsoort. Relatief licht, stijf, IMO de beste/mooist klinkende fichte.
* Caucasische Fichte - de andere 'europeesche fichte, picea occidentalis, andere naaldvorm/boom, iets ander hout, maar lijkt erg op een.
* Sitka - grote bomen, uit de VS, stijfste fichte, maar ook meteen (een van de) zwaarste (we hebben het altijd over 'gemiddeld', want er zijn enorme individuele verschillen, en fichtes lijken meer op elkaar dan dat ze veschillen). Minder complex geluid, vrij direct, uitstekend voor 'strumming' gitaren.
* Adirondack/Red Spruce - meer overtones, iets lichter dan Sitka, uitstekend voor strumming gitaren (het Martin Hout voor dat Bluegrass Dred geluid), vrij optimale stijfheid/gewicht ratio. Gebruik ik vrij vaak voor balken. Dat, of euro, of Lutz.
* Engelmann - lichter, witter, minder stijf, beter voor fingerstyle.
* Lutz - hybride soort, beetje tussen Sitka en Engelman in, is wel relatief zwaar (vergeleken bij Euro) maar heeft meer 'overtones' dan Sitka dat heeft. Heb 10 sets, nog niet mee gebouwd.

Mijn favo blijft dus Euro spruce; ik ga af en toe langs een dealer in Italie (Rivolta), wellicht in de toekomst langs iemand in Zwitserland (tonewood.ch) om zelf wat uit te zoeken. Heb in de VS ook tonewood dealers bezocht die veel sitka en engelman hadden, en ik vind de Europeese varianten meer van de dingen hebben die ik zoek - licht, stijf, mooie complexe tap tone (sterke fundamental en ook meer andere 'geluiden' erbij/ernaast, goede sustain). Adirondack zit erg dicht in de buurt van de euro soorten qua klank, en soms ook qua looks.

[Gitaar1982]

Dank Mattia voor je uitgebreide reactie.

Hoewel ik nooit een gitaar heb bespeeld Mattia, deel
ik je mening over Adirondack. Heb redelijk wat gitaars
beluisterd op dreamguitars met een Adi bovenblad en
vond ze beter klinken dan gitaren met een ander
bovenblad. De combinatie Adi met Brazil body vond ik
erg goed klinken. Enig minpuntje, dat het wel erg veel
bass heeft.

In je reactie mis ik Carpathian spruce, die ik zelf ook heb
vergeten op te noemen. Deze soort is, naar het schijnt,
stijver, maar ook lichter dan Adi.

Heb dit lijstje op Eurospruce.com gevonden:

http://www.best-eurospruce.com/3.html

Volgens dit lijstje is Adi de zwaarste fichte, daarna Duitse
fichte. Sitka is de derde zwaarste.

Mattia is gitaar bouwen een hobby of meer dan dat voor jou? Als ik het goed begrijp, heb je heel veel hout thuis.

[Mattia]

Dank Mattia voor je uitgebreide reactie.

Hoewel ik nooit een gitaar heb bespeeld Mattia, deel
ik je mening over Adirondack. Heb redelijk wat gitaars
beluisterd op dreamguitars met een Adi bovenblad en
vond ze beter klinken dan gitaren met een ander
bovenblad. De combinatie Adi met Brazil body vond ik
erg goed klinken. Enig minpuntje, dat het wel erg veel
bass heeft.

In je reactie mis ik Carpathian spruce, die ik zelf ook heb
vergeten op te noemen. Deze soort is, naar het schijnt,
stijver, maar ook lichter dan Adi.

Heb dit lijstje op Eurospruce.com gevonden:

http://www.best-eurospruce.com/3.html

Volgens dit lijstje is Adi de zwaarste fichte, daarna Duitse
fichte. Sitka is de derde zwaarste.

Zou kunnen. Van m'n eigen houtstash (m.n. veel Euro) is de Sitka het zwaartste. Heb geen Adi tops. De variatie is tussen de individuele stukken veel groter dan tussen de verschillende houtsoorten. Ze zijn op het oog (het hout, dan) vaak ook niet of nauwlijks te onderscheiden.

Carpathian Spruce bestaat niet als aparte houtsoort; je hebt Picea Abies en Picea Orientalis, waarbij Carpathian gewoon Picea Abies is, maar dan uit Carpathie (Roemenie, als ik het goed heb). Ander groeigebied. Niks 'magisch' aan.

Euro varianten (een goede top, zeg maar - Enra van lionguitars heeft in NL een aardige stapel liggen die hij zelf gaat halen) zijn m'n favorieten omdat ze goed werken voor zowel fingerstyle als het hardere werk.

Mattia is gitaar bouwen een hobby of meer dan dat voor jou? Als ik het goed begrijp, heb je heel veel hout thuis.

Een passie, maar geen professie. Voor de lol. Maar ik heb inderdaad wel een stuk of 70 tops hier liggen, de meesten zelf geselecteerd. Je leert veel door 'gewoon' een paar uur door de stapels hout bij Rivolta's zagerij te sorteren, zie je allerlei soorten en maten hout, verschillende gewichten, klanken, stijfheid, etc.

[Gitaar1982]

Euro varianten (een goede top, zeg maar - Enra van lionguitars heeft in NL een aardige stapel liggen die hij zelf gaat halen) zijn m'n favorieten omdat ze goed werken voor zowel fingerstyle als het hardere werk.

Cool. Ik zal een keer checken daar. Hoeveel kost een goed bovenblad? Ik zal eentje nodig hebben voor mijn saz die ik wil
gaan bouwen. Grootte ongeveer 55 cm bij 25 cm.

Ik weet het niet zeker, maar volgens mij wordt voor de saz, lichte, meer buigzame/elastische fichte gebruikt, omdat de body niet zo groot is. Met een zware zeer stijve top, krijg je geen mooi geluid uit een kleiner instrument, denk ik.

Een passie, maar geen professie. Voor de lol. Maar ik heb inderdaad wel een stuk of 70 tops hier liggen, de meesten zelf geselecteerd. Je leert veel door 'gewoon' een paar uur door de stapels hout bij Rivolta's zagerij te sorteren, zie je allerlei soorten en maten hout, verschillende gewichten, klanken, stijfheid, etc.

Wat tof zeg. Lekker een paar uurtjes door de stapels hout heen gaan.

Ik heb ook zo een passie voor instrumentenbouw

Trouwens stijfheid van hout, meet jij dat met een apparaat ofzo?

[Enra]

Trouwens stijfheid van hout, meet jij dat met een apparaat ofzo?

Nee joh, dat kun je gewoon voelen. Zeker als je wat vergelijk hebt.

[Mattia]

Nee joh, dat kun je gewoon voelen. Zeker als je wat vergelijk hebt.

P'cies. Je kan het uitmeten (google eens op deflection testing), maar dat is eigenlijk alleen mogelijk als je een testopstelling hebt en de stukken PRECIES allemaal dezelfde afmetingen en dikte hebben. Dus: gewoon voelen.

Wat 't kost...tja. Wisselt een beetje. De prijzen van BestEuroSpruce zijn voor Europa redelijk gangbaar. Een stuk van 55 x 25 is een halve top, dus twee voor de prijs van een krijg je dan.

[Gitaar1982]

Wat 't kost...tja. Wisselt een beetje. De prijzen van BestEuroSpruce zijn voor Europa redelijk gangbaar. Een stuk van 55 x 25 is een halve top, dus twee voor de prijs van een krijg je dan

HEHE. 2 bovenbladen voor de prijs van een. lol. Maar dan zou je toch wel AAA of mastergrade moeten kopen, omdat bij de wat goedkopere kwaliteit bovenbladen(A, AA) meestal in het midden van het bovenblad de nerf nog vrij recht loopt, maar aan de zijkanten veel minder.

Volgens mij zijn de bovenbladen ook maar standaard maximaal 20 cm breed ofzo.

Welk bovenblad denk jij Mattia dat ik nodig heb als ik een wat
zachtere top wil? Eentje die niet zo stijf is, maar vrij elastisch is. Ik wil geen ceder, is te zacht en te weinig volume. Ik wil ook geen zware zeer stijve top waarvan ik alleen maar hoofdpijn krijg als ik deze bespeel.

Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat je bij kleinere instrumenten, altijd een wat zachtere top moet nemen. Ik denk dat een instrument met een kleine body gewoon niet een zware zeer stijve top goed laat vibreren.

[Enra]

Volgens mij zijn de bovenbladen ook maar standaard maximaal 20 cm breed ofzo.

Er is een richtlijn... Geen standaard!

Welk bovenblad denk jij Mattia dat ik nodig heb als ik een wat
zachtere top wil? Eentje die niet zo stijf is, maar vrij elastisch is. Ik wil geen ceder, is te zacht en te weinig volume. Ik wil ook geen zware zeer stijve top waarvan ik alleen maar hoofdpijn krijg als ik deze bespeel.

Er is veel verschil tussen bovenbladen. Je kunt niet stellen dat een stapel AAA bovenbladen altijd dezelfde stijfheid heeft. En dat vind je terug in alle soorten.

Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat je bij kleinere instrumenten, altijd een wat zachtere top moet nemen. Ik denk dat een instrument met een kleine body gewoon niet een zware zeer stijve top goed laat vibreren.

Een 'te' stijve top kun je dunner afwerken en lichter bebalken dan een flexibele top. Alles is uiteindelijk zoeken naar het juiste compromis.

[Mattia]

Wat Arne zegt.

Besef gewoon wel dat 'AAA' en 'Master' slaan op hoe een top eruit ziet. Sommigen zullen zwaarder zijn (vinden sommige bouwers fijn), sommigen niet te stijf (vind ook niet iedereen fijn), maar het gaat m.n. om looks.

Voorbeelden van tops van Rivolta. E ('master') kwaliteit. Met de kanttekening dat zij vrij 'grof' zijn met hun grading, dus een grade beslaat vrij veel variatie:


Egale kleur, grain die progressief maar egaal ietsjes breeder wordt.

Dan twee keer een grade I (AAA):


Deze is iets 'afgekeurd' omdat er een beetje buiging in de grain zit. Klank een stabiliteit zal er niet minder om zijn.



Deze heeft dan wel weer een rechtere nerf, maar iets meer kleur dan de master grade. Ik kan nou niet zeggen dat een van die tops minder is dan de anderen.

Verder: Ceder hoeft zeker niet minder luid te klinken, maar het klinkt wel anders.