FAQ: volgorde van pedalen

Gezien het enorme aantal vragen hierover en de onoverzichtelijkheid van het "Grote Volgorde topic" bij deze een FAQ. Heb je een specifieke vraag, stel 'm dan in het genoemde topic, maar lees eerst onderstaande info die de meest voorkomende vragen zou moeten beantwoorden.
Uiteraard is onderstaand een heel algemeen verhaal. Er zijn talloze uitzonderingen, verschillen van smaak en inzicht etc. etc. en uiteindelijk komt het toch neer op jouw ervaring en smaak. Als de wah bij jouw setup veel lekkerder klinkt als -ie achteraan staat: doe dat ook gewoon en trek je er niets van aan als het hier anders staat. Jouw oren blijven het belangrijkst!


De korte versie:
Sommige fuzzes verdragen geen gebufferde pedalen vóór zich en moeten vooraan in de keten (fuzzface-achtigen, tonebenders, fuzzfactory).
Tuner liefst redelijk vooraan
Wah/filter/phaser
Compressor (moet ná de wah, beide ingeschakeld klinkt namelijk niet als de comp eerst komt. Kan wel evt. ná de drives als je 'm meer als solo boost wil gebruiken)
Drives/fuzzes

Achteraan, al dan niet in loop:
solo-boost
chorus
delay
reverb

De lange versie:

Eerst even een paar basistermen:
Gebufferde pedalen: pedaal met een ingangs (en normaal gesproken ook uitgangs)buffer. Dat houdt heel simpel gezegd in dat het signaal bij binnenkomst een vaste impedantie (soort weerstand) tegenkomt en er ook met een zelfde, maar dan lagere impedantie weer uit wordt gezet. Oók als het pedaal uit staat! Dat heeft het voordeel dat je signaal beter wordt behouden over lange kabelafstanden. Maar als een pedaal dat na een buffer staat juist afhankelijk is van de verschillen in impedantie zal dit pedaal niet goed werken.
De verschillen in impedantie krijg je bij draaien aan de volumeknop op je gitaar. Als je bijvoorbeeld een simpel fuzz circuit hebt dan kan dat met gitaarvolume open een heerlijk smerig geluid geven en dan bij terugdraaien van je volume weer heel mooi opschonen. Hartstikke handig, totdat je een gebufferd pedaal ervoor plaatst. Dan krijgt die fuzz ineens een relatief vaste waarde te zien en kan hij lang zo dynamisch niet werken. Geldt dat dan voor alle fuzzes? Welnee. Het is vooral zo bij de fuzzface, zo ongeveer het oudste fuzz ontwerp dat er is en ook bij tonebenders. Die circuits worden nog steeds veel bij zelfbouwpakketjes e.d. gebruikt maar ook door enthousiaste zelfbouwers, die zich al dan niet boutique noemen. Inmiddels zijn er veel aanpassingen aan van-fuzzface-afgeleide-fuzzpedalen gedaan zodat ze er beter mee om kunnen gaan, maar er zijn nog plenty pedalen die het 'old school' doen.

Wat zijn dan voorbeelden van gebufferde pedalen? In de praktijk ieder pedaal dat niet wordt geadverteerd als zijnde true bypass! Dus alle Boss, Ibanez, Digitech (m.u.v. de Hardwire serie dus), Line6, Danelectro etc. etc. Het nadeel van veel gebufferde pedalen bij elkaar in één keten kan zijn dat je signaal een beetje doffer, of juist scherper gaat klinken, of dat het laag er een beetje uit verdwijnt of de dynamiek wat minder is. Een veel voorkomende truuk is om een mengeling van één of meerdere gebufferde pedalen te gebruiken naast een aantal true bypass pedalen, zodat de voordelen van beide gecombineerd worden.

True bypass pedalen: het woord zegt het eigenlijk al, deze pedalen laten je signaal gewoon door als ze uit staan. Echter: zet tien true bypass pedalen op een rijtje en je zal ook iets signaalverlies hebben. Want het signaal moet wel iedere keer langs een jack, patchkabel, jack, patchkabel, etc. en daardoor heb je altijd wat verlies.

Effects loop: je versterker bestaat simpel gezegd uit twee delen, de voorversterker en de eindversterker. In het voorversterker gedeelte wordt de oversturing gemaakt. Als je dan een effect wil gebruiken waarvan het bewerkte signaal niet al te veel oversturing meer moet tegenkomen, dan kun je deze het beste in de effects loop plaatsen. Een goed voorbeeld is reverb of delay. Deze kunnen meestal prima een overstuurd signaal bewerken, maar hun uitgaande signaal moet dan wel redelijk clean zijn om nog goed te klinken. Dit is echter zeer verschillend per pedaal en per versterker. Er zijn delays die nog prima voor een zwaar oversturende pre amp kunnen klinken maar er zijn er ook die van een beetje oversturing al heel lelijk gaan klinken (zie het kopje Delay in de volgende post). Klinkt het lelijk als je een delay of reverb vóór de pre amp zet (dus gewoon inprikt vóór de pre amp)? Dan in de loop ermee!
Er zijn twee soorten FX loops: serieel en parallel. Bij serieel plaats je het effect letterlijk tussen de pre en power amp. Bij een parallelle loop prik je de effecten in naast een 'droog' signaal dat sowieso nog tussen de pre en power amp blijft lopen. Een parallelle loop moet je dus wel instellen. Mag het geluid 10% worden bijgemengd, of 50% of misschien 90%? Zeker bij versterkers die meer gain hebben of met bijvoorbeeld rack-apparatuur (waar dit subforum niet over gaat, zie Rack gear) levert een parallelle loop vaak prima resultaten op.

Dan nu over de volgorde! Als je er heel droog naar kijkt kun je eigenlijk maar twee kanten op: een effect plaatsen tussen gitaar en versterker of in de effects loop van de versterker. Het nut van de FX loop is hierboven al beschreven. Waar te beginnen?

In bovenstaand verhaal kwam al naar voren dat als je bijvoorbeeld een fuzzface-achtige hebt of bijvoorbeeld een Z Vex Fuzzfactory, deze als eerste zal moeten omdat een dergelijk pedaal niet goed werkt met een gebufferd pedaal ervoor.
Veel gitaristen beginnen met hun stemapparaat. Het voordeel is dat je geen ander pedaal hoeft uit te zetten als je even wil stemmen. Een ander voordeel kan zijn dat je dan begint met een gebufferd pedaal. Maar dat kun je ook als een nadeel zien (zie het stukje over gebufferde pedalen). Of misschien is je hippe stemapparaat wel true bypass! Het is absoluut geen regel dat je stemapparaat vooraan staat, maar lekker praktisch is het wel.
Een volumepedaal is een ander pedaal dat veel gitaristen vooraan hebben staan. Vaak hebben deze een extra uitgang, waar het stemapparaat aan kan hangen zodat deze niet in de keten staat. Je kan een volumepedaal echter net zo goed achteraan zetten. Het verschil: als je een volumeregeling vooraan zet beïnvloedt het de hoeveelheid signaal die je drivepedalen in kan. Bij terughalen van je volumepedaal zal dus je hoeveelheid drive uit je overdrivepedaal én je volume minder worden. Zet je 'm achteraan, dan krijgt je drivepedaal nog net zo veel signaal dus die geeft net zo veel oversturing, maar daarachter knijp je het volume af. Net wat je handig vindt!
Daarna plaats je dan het liefst je wah pedaal als je die hebt. Deze valt onder de filters, net als envelope filters en phasers. De meerderheid vindt deze beter klinken of samenwerken met drivepedalen als ze vooraan staan. Zie het zo: filters schaven de klank bij. Als die klank al is bewerkt door een drivepedaal is er voor een filter een heel ander, meer gecomprimeerd signaal om te bewerken en het effect ervan zal vaak wat minder duidelijk zijn.
Een ander veelgebruikt effect is een compressor. Als je deze veel gebruikt en ook een wah hebt is het handig de compressor na de wah te zetten omdat een door de comp platgedrukt signaal heel lullig klinkt als het nog door een wah moet. Een ander voordeel van het vroeg in de keten plaatsen is dat je je drives er nog extra mee kan oppeppen, of juist vlakker maken, of de attack benadrukken, etc. Het is echter ook mogelijk om een compressor te gebruiken als solo boost. Zeker met de opkomst van comps die kunnen mengen qua droog signaal en gecompressed signaal (Barber, BYOC, Indyguitarist) kan het dan handig zijn om ze juist na je drives te zetten.
Zie ook het kopje Boost.
Overdrive/distortion pedalen zijn zonder twijfel de meest gebruikte én de meest wisselende pedalen in de setup van de gemiddelde gitarist. Het aardige is dat ze soms best leuk met elkaar kunnen samenwerken. Een lichte overdrive kan bijvoorbeeld prima tegelijk aanstaan met een wat steviger overdrive en op die manier samen tot een prima leadsound leiden. Dit wordt ook wel 'stacken' genoemd, of in beter Nederlands: stapelen. Dit is echter vrij complex in die zin dat het moeilijk vooraf te voorspellen is hoe een combinatie gaat werken. Het ene pedaal kan prima met de ander samenwerken, maar weer niet in een andere volgorde, of weer niet met een ander pedaal of het klinkt weer niet zo goed door een bepaalde gitaar etc. etc. Twee algemene zaken: het is vaak makkelijker om meerdere milde drives te stacken met elkaar óf één milde drive met één wat stevigere drive of distortion. Teveel gain is namelijk een ideaal recept voor een lelijk geluid, te snelle feedback, veel ruis en ga zo maar door. Punt twee is dat het vrijwel zonder uitzondering beter werkt om te beginnen met het drivepedaal met de minste gain en daarachter de pedalen met meer gain. De mogelijkheden zijn eindeloos maar echt goed klinkende mogelijkheden zijn er een stuk minder!
Minder kieskeurige fuzzes als bijvoorbeeld de Big Muff kunnen ook gewoon hier geplaatst worden.
Flanger en chorus vallen onder de modulatiepedalen. De meesten zullen deze na de drives zetten, zeker de chorus. Voor flanger zijn wat fans die ze liever vóór de drives plaatsen net als er gitaristen zijn die hun phaser liever na de drives zien. De manier van klankbewerking is anders dan bij filters, waardoor de meerderheid ze liever achteraan plaatst in de keten of ze zelfs in de loop zet.
Delay: daar valt ontzettend veel over te zeggen. Digitaal, analoog, digitaal maar analoog gevoiced, met of zonder analoog droog signaal etc. etc. Voor de sound maakt dit ontzettend veel uit maar het zou te ver gaan om dat allemaal hier te bespreken dus ik beperk me verder tot een paar korte voorbeelden. In veel gevallen kunnen analoge delays er wat beter tegen om vóór een licht oversturende pre amp te staan. Ibanez AD9, EH Deluxe Memory Man, etc. etc. Echter, digitale delays met een goed droog signaal als de (oudere) Boss DD serie, Ibanez DDL, DML en DL series kunnen dat ook prima hebben. Een digitale, heldere Ibanez DML bijvoorbeeld heb ik wel eens vóór een Mesa Boogie gehad die al een enorme bak oversturing had en dat ging prima. Een pedaal dat prima klinkt voor een cleane versterker als de analoog gevoicede, maar digitale Ibanez DE7, klinkt echter heel snel lelijk voor een oversturende pre amp en zal dus in de loop moeten. Zoals je ziet: het kan alle kanten opgaan en het blijft een kwestie van uitproberen.
Reverb hebben een hoop amps zelf wel aan boord, maar niet allemaal. De meest gebruikte plaatsing van een reverb pedaal is dan na de delay, al dan niet in de loop.
Boost: ook hier vele mogelijkheden. Wil je 'm alleen maar gebruiken om je drive iets meer te oversturen: dan voor je drive pedaal of voor de amp als je daar je drive uithaalt. Wil je een pure volume boost? Dan als laatste in de keten (of als laatste voor de delay) of natuurlijk in de loop. Een andere mogelijkheid, als je niet zoveel drive gebruikt van je drivepedalen is om de boost voor je drivepedalen te zetten. Dan krijg je zowel wat meer oversturing maar ook nog wel wat meer volume. Heel simpel: haal je veel gain uit je pedalen dan moet de boost erachter om een volume boost te krijgen, bij lagere gain instellingen kan de boost nog best ervoor staan.


Veel succes!