Welkom op het GitaarNet.
  • 1. Do re mi

     SOLO

    1. Do re mi

    Introductie tot de do-re-mi-ladder

    We steken van wal met een toonladder die iedereen kent: de do-re-mi-ladder:

    do - re - mi - fa - sol - la - ti - do

    Zoals je ziet bestaat de ladder uit 8 tonen waarvan de 'do' twee maal voor komt. Er zijn dus 7 verschillende tonen die elkaar opvolgen en worden afgesloten door de eerste (de do). Als je van do tot en met do speelt, heb je dus een rondje volbracht. Vanaf de tweede do kun je weer verder gaan met re - mi etc.

    Do - re - mi is zo'n bekende ladder omdat je de ladder je hele leven hebt gehoord. Waarschijnlijk voor de eerste keer toen je samen met je klasgenootjes "Vader Jacob" leerde zingen. En wel op de volgende manier: do - re - mi - do, do - re - mi - do etc.

    Als je "Vader Jacob" op de piano zou spelen, dan kom je erachter dat tussen de do en de re een tussentoon ligt die wordt overgeslagen. Tussen re en mi ligt ook zo'n toon.

    Als je verder gaat met het liedje ("Slaapt gij nog") dan speel je: mi - fa - sol. Als je die drie tonen van het liedje op de piano speelt kom je erachter dat tussen de mi en de fa géén tussentoon ligt. En tussen de fa en de sol weer wél.

    Kennelijk heb je binnen de do-re-mi-ladder soms wél en dan weer niet met tussentonen te maken die worden overgeslagen. Musici spreken hierbij over "intervallen". Tussen do en re zit een hele interval (je slaat één toon over) en tussen mi en fa zit een halve interval (je slaat géén toon over).

    De tonen

    Zoals gezegd kent de do-re-mi-ladder 7 verschillende tonen. Er zijn tevens 5 verschillende 'tussentonen' (de tonen die in de ladder worden overgeslagen). Er bestaan in totaal dus 12 tonen. Die zouden we do - re - mi etc. kunnen noemen, maar men heeft er voor gekozen om ze de letters van het alfabet te geven (met voor- of achtervoegsels). Het zijn de volgende 12 tonen:

    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
    a a#/bes b c c#/des d d#/es e f f#/ges g g#/as

    Schrik niet van de vreemde notatie van sommige tonen, want het is erg simpel. Een paar dingen:

    • Je ziet in ieder geval dat het alfabet wordt gevolgd;
    • je ziet dat die alfabet-tonen gaan van a tot en met g, in totaal 7;
    • je ziet tevens tussen-tonen (dat zijn die rare x#/xes-tonen);
    • van die rare tussen-tonen zie je er 5;
    • in totaal zijn er dus 12 tonen (7 + 5).

    PS: een a is niet hetzelfde als een do. De a is een toon met een bepaalde frequentie. De do is een ijkpunt tussen de intervallen, wat ook geldt voor re-mi etc.. De do-re-mi-ladder zou je beter kunnen zien als een ionische intervallenreeks (waarover later meer). Bij do-re-mi gaat het om fictieve tonen.

    PS2: tonen en tussentonen zijn volstrekt gelijkwaardig. Een tussentoon is niet 'minder' dan een toon.

    Je zal je nu mogelijk afvragen waarom er bijvoorbeeld geen h-toon of zelfs een z-toon is. Wel, dat heeft te maken met het fenomeen "octaaf".

    Octaaf

    Als je alle tonen hebt gespeeld, vanaf do tot en met de volgende do, heb je een rondje gemaakt. Dat heeft te maken met frequenties. Een toon heeft een bepaalde frequentie. Stel dat die frequentie 440 Hz is, dan heb je dezelfde toon als de frequentie 880 Hz is (een twee maal zo snelle geluidsgolf).

    Wanneer sprake is van een verdubbelde frequentie, is sprake van dezelfde toon, zij het dat diezelfde toon een octaaf hoger ligt. Die octaaf-toon klinkt anders omdat die hoger is, maar zijn klankkleur is hetzelfde.

    Terug naar de tonen en de eerste toonladder

    Een octaaf is ingedeeld in parten, ook wel "intervallen" genoemd. Na ieder interval heb je een toon. En daar zijn er dus 12 van. Op de gitaar zijn dit de frets. Op de piano zijn het de toetsen.

    Waarom het er geen 6 zijn of - pak 'm beet - 16, is een kwestie van cultuur. Het is zo gegroeid gedurende de eeuwen en onze oren zijn er aan gewend geraakt.

    Men is echter ooit begonnen met een toonladder van 8 tonen (inclusief de octaaftoon: eigenlijk dus 7 verschillende). De muziek heeft zich gedurende de eeuwen immers ontwikkeld, en vroeger hadden ze minder tonen dan nu (of eigenlijk moet je zeggen: vroeger waren ze minder tonen gewend dan nu).

    Vandaar dat men in de muziek ooit is begonnen met het benoemen van die 7 verschillende tonen volgens het alfabet.

    Op een gegeven moment begon men echter muziek te maken die gebruik maakte van de tussen-tonen. Men moest toen dus een keuze maken: Gaan we de boel herbenoemen vanaf a tot en met de 12e letter van het alfabet (de l), of benoemen we die tussen-tonen anders?

    Ze kozen voor het laatste (misschien om de oude bladmuziek begrijpelijk te houden).

    Ze hebben er toen voor gekozen om de toon tussen (bijvoorbeeld) de a en de b een naam te geven die slaat op een van de naastgelegen tonen:

    • ofwel een 'verhoogde a', ofwel een 'verlaagde b';
    • men heeft voor de term 'verhoogd' het symbool '#' verzonnen en voor de term 'verlaagd' het symbool 'b', in spreektaal: een # heet een "kruis" en een b heet een "mol".
    • tussen de a en de b ligt echter maar één tussen-toon. Een a# is dus dezelfde toon als een bes (een b, of een mol, wordt ook wel een 'x'es of 'x'as genoemd, zoals in bes of in as).

    Een toonladder bestaat uit 7 van de 12 tonen. Binnen die toonladder van 7 verschillende tonen heb je soms een heel interval, en soms een half interval. Een heel interval betekent dat er een tussentoon is, een half interval betekent dat er geen tussentoon is.

    Kruisen, mollen en halve tonen

    Als je de opeenvolging van tonen bekijkt zoals hierboven van a tot en met a#/ges aangegeven, zie je het volgende:

    • tussen de b en de c zit geen tussentoon;
    • tussen de e en de f zit geen tussentoon;
    • alle andere 'alfabet-tonen' hebben wel een tussentoon (met # of b).

    Onthoud:

    • er zijn 12 tonen;
    • een toonladder heeft 7 verschillende tonen;
    • binnen een toonladder bestaan hele en halve intervallen (geen of wel een tussentoon);
    • na een afgewerkt rondje tonen (van toon tot en met octaaftoon) begint een nieuw rondje.


    »» volgende les
Back to top