Theorielessen

[Guitarmania]

Mensen, ik heb hier al een tijd een muziektheorie handboek in mn compu staan dat ik met jullie wil delen. Ik heb het in Word staan met dito vormgevingsproblemen. Ik ga proberen het in de formats van het forum te gooien middels copy-paste...

Als het niet lukt, kap ik het af.

Eerst een proefje (volgende post).

[Guitarmania]

Deel I: Muziektheorie voor beginners

H0: Introductie

In dit speciaal voor en door GitaarNet gemaakte E-handboekje komen de volgende zaken aan bod:

- toonladders;
- akkoorden;
- soleren.

Als je het boekje hebt gelezen weet je een stuk meer over muziek. We bouwen het op vanaf het allerprilste begin tot en met een bespreking van de 7 kerktoonladders, penta-ladders en de bijbehorende akkoorden.

We racen door de materie heen, want gitaristen zijn geen boekenwurmen.

Aan het einde van het E-handboekje kun je de rock- en popmuziek goed doorgronden en weet je hoe je daarin als gitarist je weg kunt vinden. We sluiten af met de bespreking van een aantal muziekstukken.

Hier nog wat terminologie die je in de hoofdstukjes tegenkomt:

Je zal zien dat ik af en toe hoofdletters gebruik en af en toe kleine letters voor de aanduiding van tonen en dergelijke. Het systeem is als volgt: bij een kleine letter wordt een toon bedoeld. Bij een hoofdletter wordt een toonsoort bedoeld. Ook de akkoord-letters worden in hoorfdletters genoemd.

Hier geef ik je nog wat termen waarvan bij lezing van het boekje duidelijk wordt wat ze betekenen:

Modulatie: het verwisselen van de ene toonsoort voor de andere;

Akkoord: een harmonie van drie of meer tonen;

Power-chord: een ‘X’5-akkoord, dat bestaat uit de 1e en de 5e toon. Het is geen echt akkoord omdat het maar twee tonen heeft;

Harmonie: het tegelijkertijd klinken van 2 of meer tonen (verticaal);

Melodie: het na elkaar klinken van 2 of meer tonen (horizontaal);

Mol: een b-teken: staat voor een half verlaagd interval;

Kruis: een #-teken: staat voor een half vermeerderde toon;

Interval: het gebied tussen twee tonen. Beter gezegd: de spanningsboog tussen twee tonen.

[Guitarmania]

H1: Do-re-mi...

Introductie tot de do-re-mi-ladder
We steken van wal met een toonladder die iedereen kent: de do-re-mi-ladder:

do – re – mi – fa – sol – la – ti – do

Zoals je ziet bestaat de ladder uit 8 tonen waarvan de ‘do’ twee maal voor komt. Er zijn dus 7 verschillende tonen die elkaar opvolgen en worden afgesloten door de eerste (de do). Als je van do tot en met do speelt, heb je dus een rondje volbracht. Vanaf de tweede do kun je weer verder gaan met re – mi etc.

Do – re – mi is zo’n bekende ladder omdat je de ladder je hele leven hebt gehoord. Waarschijnlijk voor de eerste keer toen je samen met je klasgenootjes “Vader Jacob” leerde zingen. En wel op de volgende manier: do – re – mi – do, do – re – mi – do etc.

Als je “Vader Jacob” op de piano zou spelen, dan kom je erachter dat tussen de do en de re een tussentoon ligt die wordt overgeslagen. Tussen re en mi ligt ook zo’n toon.

Als je verder gaat met het liedje (“Slaapt gij nog”) dan speel je: mi – fa – sol. Als je die drie tonen van het liedje op de piano speelt kom je erachter dat tussen de mi en de fa géén tussentoon ligt. En tussen de fa en de sol weer wél.

Kennelijk heb je binnen de do-re-mi-ladder soms wél en dan weer niet met tussentonen te maken die worden overgeslagen. Musici spreken hierbij over “intervallen”. Tussen do en re zit een hele interval (je slaat één toon over) en tussen mi en fa zit een halve interval (je slaat géén toon over).

De tonen
Zoals gezegd kent de do-re-mi-ladder 7 verschillende tonen. Er zijn tevens 5 verschillende ‘tussentonen’ (de tonen die in de ladder worden overgeslagen). Er bestaan in totaal dus 12 tonen. Die zouden we do – re – mi etc. kunnen noemen, maar men heeft er voor gekozen om ze de letters van het alfabet te geven (met voor- of achtervoegsels). Het zijn de volgende 12 tonen:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
a a#/bes b c c#/des d d#/es e f f#/ges g g#/as

Schrik niet van de vreemde notatie van sommige tonen, want het is erg simpel. Een paar dingen:

- Je ziet in ieder geval dat het alfabet wordt gevolgd;
- je ziet dat die alfabet-tonen gaan van a tot en met g, in totaal 7;
- je ziet tevens tussen-tonen (dat zijn die rare x#/xes-tonen);
- van die rare tussen-tonen zie je er 5;
- in totaal zijn er dus 12 tonen (7 + 5).

PS: een a is niet hetzelfde als een do. De a is een toon met een bepaalde frequentie. De do is een ijkpunt tussen de intervallen, wat ook geldt voor re-mi etc.. De do-re-mi-ladder zou je beter kunnen zien als een ionische intervallenreeks (waarover later meer). Bij do-re-mi gaat het om fictieve tonen.

PS2: tonen en tussentonen zijn volstrekt gelijkwaardig. Een tussentoon is niet ‘minder’ dan een toon.

Je zal je nu mogelijk afvragen waarom er bijvoorbeeld geen h-toon of zelfs een z-toon is. Wel, dat heeft te maken met het fenomeen “octaaf”.

Octaaf
Als je alle tonen hebt gespeeld, vanaf do tot en met de volgende do, heb je een rondje gemaakt. Dat heeft te maken met frequenties. Een toon heeft een bepaalde frequentie. Stel dat die frequentie 440 Hz is, dan heb je dezelfde toon als de frequentie 880 Hz is (een twee maal zo snelle geluidsgolf).

Wanneer sprake is van een verdubbelde frequentie, is sprake van dezelfde toon, zij het dat diezelfde toon een octaaf hoger ligt. Die octaaf-toon klinkt anders omdat die hoger is, maar zijn klankkleur is hetzelfde.

Terug naar de tonen en de eerste toonladder
Een octaaf is ingedeeld in parten, ook wel “intervallen” genoemd. Na ieder interval heb je een toon. En daar zijn er dus 12 van. Op de gitaar zijn dit de frets. Op de piano zijn het de toetsen.

Waarom het er geen 6 zijn of – pak ‘m beet – 16, is een kwestie van cultuur. Het is zo gegroeid gedurende de eeuwen en onze oren zijn er aan gewend geraakt.

Men is echter ooit begonnen met een toonladder van 8 tonen (inclusief de octaaftoon: eigenlijk dus 7 verschillende). De muziek heeft zich gedurende de eeuwen immers ontwikkeld, en vroeger hadden ze minder tonen dan nu (of eigenlijk moet je zeggen: vroeger waren ze minder tonen gewend dan nu).

Vandaar dat men in de muziek ooit is begonnen met het benoemen van die 7 verschillende tonen volgens het alfabet.

Op een gegeven moment begon men echter muziek te maken die gebruik maakte van de tussen-tonen. Men moest toen dus een keuze maken: Gaan we de boel herbenoemen vanaf a tot en met de 12e letter van het alfabet (de l), of benoemen we die tussen-tonen anders?

Ze kozen voor het laatste (misschien om de oude bladmuziek begrijpelijk te houden).

Ze hebben er toen voor gekozen om de toon tussen (bijvoorbeeld) de a en de b een naam te geven die slaat op een van de naastgelegen tonen:

- ofwel een ‘verhoogde a’, ofwel een ‘verlaagde b’;
- men heeft voor de term ‘verhoogd’ het symbool ‘#’ verzonnen en voor de term ‘verlaagd’ het symbool ‘b’, in spreektaal: een # heet een “kruis” en een b heet een “mol”.
- tussen de a en de b ligt echter maar één tussen-toon. Een a# is dus dezelfde toon als een bes (een b, of een mol, wordt ook wel een ‘x’es of ‘x’as genoemd, zoals in bes of in as).

Een toonladder bestaat uit 7 van de 12 tonen. Binnen die toonladder van 7 verschillende tonen heb je soms een heel interval, en soms een half interval. Een heel interval betekent dat er een tussentoon is, een half interval betekent dat er geen tussentoon is.

Kruisen, mollen en halve tonen
Als je de opeenvolging van tonen bekijkt zoals hierboven van a tot en met a#/ges aangegeven, zie je het volgende:

- tussen de b en de c zit geen tussentoon;
- tussen de e en de f zit geen tussentoon;
- alle andere ‘alfabet-tonen’ hebben wel een tussentoon (met # of b).

Onthoud
- er zijn 12 tonen;
- een toonladder heeft 7 verschillende tonen;
- binnen een toonladder bestaan hele en halve intervallen (geen of wel een tussentoon);
- na een afgewerkt rondje tonen (van toon tot en met octaaftoon) begint een nieuw rondje.

[Guitarmania]

H2: De begintoonladder (ionisch)

Intervallen do-re-mi
Over de do-re-mi-ladder wordt in het hiernavolgende bijna niet meer gesproken. We gaan nu aan de slag met echte toonladders volgens het alfabetsysteem.

De belangrijkste toon om muziektheorie te begrijpen is de c. Vanuit die c is het hele systeem ontworpen.

Voor de laatste keer refereer ik hier aan do-re-mi. De do-re-mi-ladder is namelijk de meest gemakkelijk in het gehoor liggende toonladder (je weet wel: omdat je zo Vader Jacob hebt geleerd). Van die do-re-mi-ladder weet je al een aantal intervallen. Ik zal ze je hier echter allemaal geven:

do re mi fa sol la ti do

Zie dit als een gegeven. Het enige dat ik je hierover heb kunnen vertellen is dat het zo historisch is gegroeid en dat het cultuur-bepaald is.

De intervallen blijken te zijn: 1 1 ½ 1 1 1 ½

Ik geef je hier weer alle tonen die bestaan (inclusief de octaaf-toon). Dit maal niet vanaf a maar vanaf c:

c c#/des d d#/es e f f#/ges g g#/as a a#/bes b c

Als je op deze reeks tonen de interval-reeks 1 1 ½ 1 1 1 ½ loslaat, dan kom je tot de volgende tonenreeks:


c d e f g a b c

Je ziet: je blijkt al die rare toonnamen te hebben overgeslagen en blijft zitten met de zuivere alfabettonen!

Daarom is de c-ladder zo’n handige toonladder om de theorie uit te leggen. Bij de c-ladder zie je duidelijk de intervallen liggen. Tussen de c en de d een heel interval (je slaat de c#/des over) en tussen de e en de f niet.

Ionische ladder
Vanaf nu hebben we het niet meer over de do-re-mi-ladder maar over de ionische ladder. De ionische ladder is – zoals later zal blijken – een van de 7 kerktoonladders. Die ladders hebben namen die zijn afgeleid van de oud-Griekse bouwkunst. Voor een beginnend muziektheoreticus is dit echter gewoon een naam om te onthouden.

Onthoud
- de do-re-mi-ladder is hetzelfde als de ionische ladder;
- de ionische ladder heeft als intervallen: 1 1 ½ 1 1 1 ½;
- als je de ionische ladder begint op c, dan kom je in de toonladder enkel alfabettonnen tegen omdat tussen b en c, en ook tussen e en f geen tussentonen liggen.

[Guitarmania]

H3: De ionische ladder

C-ionisch
Je hebt nu de ionische ladder vanaf de toon c gezien. Alle 12 de tonen hebben echter een ionische ladder. En die zijn volgens een heel simpel systeem te vinden. Daarbij blijkt dat de zg. ‘tussentonen’ gewone tonen zijn die volstrekt gelijkwaardig zijn aan de andere (alfabet)tonen.

Je moet een paar dingen weten:
- de ionische ladder kent intervallen 1 1 ½ 1 1 1 ½;
- er zijn 12 tonen;
- een toonladder (dus ook de ionische) bestaat uit 7 verschillende tonen.

Alle ionische ladders
Ik geef je hier alle ionische ladders die bestaan. Die ladders worden opgebouwd vanaf elk van de 12 tonen. In de linkerkolom schrijf ik de tonen in hoofdletters omdat ze daar staan voor een toonladder (de ionische) en toonladdernamen schrijf je met hoofdletters.

c c#
db d d#
eb e f f#
gb g g#
ab a a#
bb b c c#
db d d#
eb e f f#
gb g g#
ab a a#
bb b c
C x x x x x x x x
C#
Db x x x x x x x x
D x x x x x x x x
D#
Eb x x x x x x x x
E x x x x x x x x
F x x x x x x x x
F#
Gb x x x x x x x x
G x x x x x x x x
G#
Ab x x x x x x x x
A x x x x x x x x
A#
Bb x x x x x x x x
B x x x x x x x x


Je ziet hier dat op iedere van de 12 tonen het systeem 1 1 ½ 1 1 1 ½ is losgelaten.

Je ziet in het schema bijvoorbeeld dat de ionische ladder van f# bestaat uit de tonen: f# - g# - a# - b – c# - d# - e# - f#. Je ziet hier een e# staan, terwijl je denkt: “He, er zat toch geen tussentoon tussen e en f?” Dat ik hier toch voor een e# heb gekozen, komt doordat je iedere toon uit het alfabet slechts 1 maal wordt gebruikt in een toonladder. Een e# is precies hetzelfde als een f, maar de f was al vergeven aan de f#. De e heb ik dus maar een e# genoemd. Maar – nogmaals – het is exact hetzelfde als een f.

Onthoud
Probeer dit schema te doorgronden. Laat de systematiek goed tot je doordringen. Het is het allerbelangrijkste schema uit de muziek. Besef bij het bestuderen van het schema steeds: 1 1 ½ 1 1 1 ½. Als je het schema op het eerste gezicht niet begrijpt, ga er dan nog eens goed voor zitten.

Op dit schema wordt in de verdere hoofdstukjes voorgebouwd.

[Guitarmania]

Als het niet lukt, kap ik het af.

Eerst een proefje (volgende post).

Ik kap het af. Ik kan mn Words niet downloaden in dit forum.

Sorry.

Laat maar zitten. Reply ook niet op dit topic.

[rkoep]

hmm, hoewel je vraagt niet te replyen, ga ik dat toch doen omdat ik de lessen er eigenlijk wel interessant uit vind zien..

Zou je bijvoorbeeld niet de Word documenten op een site als Rapidshare.de kunnen zetten? Zo kunnen geinteresseerden ze alsnog downloaden en lezen...

Daarnaast helpt het in fora die de layout van Word documenten vern**ken nog wel eens om het geheel in [ CODE ] tags te plaatsen (zonder spaties bij CODE), dan mogen er wel meerdere spaties na elkaar staan ed.. Misschien dat je er nu alsnog wat mee kan, ik vond het er in ieder geval al leuk uitzien wat je postte, ik hoop dat je nog een poging wil doen ;)

[-=JEROEN=-]

wil je mij dat word bestand emailen?

trouwens, je kan met word een bestand ook opslaan als html bestand

en die kan ik wel op mn site zetten voor je

[Bassbitch]

Dit topic gaat op slot, is schending van copyrights. Vragen/opmerkingen -> PM