Cocobolo
23 juni 2008, 22:45
Hoi,
Nou maken we al bijna alles aan onze instrumenten zelf....dus zou het niet geweldig zijn als je ook je eigen Spalted hout (bijvoorbeeld maple) "ZELF KUNT MAKEN"?
Dit heb ik niet zelf bedacht : Ik heb een abonnement op het tijdschrift "Taunton's Fine Woodworking". Dit is een amerikaans tijdschrift voor meubelmakers. Nou staat in het laatste nummer een erg leuk artikel over 'spalted wood' en nog leuker dus hoe je het zelf kunt maken.
Het artikel is in het Engels en er worden soms produktnamen gebruikt welke hier niet verkrijgbaar zijn of soms zelfs waarvan ik niet precies weet wat het is. Ik mag het artikel natuurlijk niet kopieren en hier posten, maar ik mag het principe wel hier beschrijven neem ik aan. Ik zal niets letterlijk overnemen, maar wel zal ik regelmatig de Engelse woorden gebruiken omdat ik vaak niet weet wat een goed Nederlands woord hiervoor is (bijvoorbeeld : is er wel een nederlands woord voor ' spalted' ?).
Achtergrond van spalted hout
------------------------------------------
Kan best wezen dat ik hier en daar niet helemaal correct alles weergeef, sorry! Corrigeer me gerust.
Spalted hout is hout dat door 'fungi' (microscopisch klein organismen --> zwammen, schimmels) is aangetast. In weze betreft het hier het composteren van organisch materiaal. Het verschil tussen mooi spalted hout en houtrot is dus klein. Het hout kan dus aan sterkte hebben verloren. Voor een body niet zo'n probleem maar voor een hals weet ik eigenlijk niet....er staat natuurlijk niets over in het artikel want dat gaat niet over gitaren, maar er staat wel dat je het beter niet kunt gebruiken voor de dragende constructie van je meubelen. Vandaar mijn voorzichtige conclusie m.b.t. de hals.
Volgens het artikel (en Wikipedia er ook op nageslagen), zijn er drie soort fungi voor spalting in hardhout :
1) white rot
2) pigment (stain)
3) zone lines
In zachthout heb je overigens 'brown rot' en is meestal niet meer bruikbaar (hout is dan te ver heen).
--> White rot :
Bleekt de wanden van de houtcellen. Dit gaat erg snel maar het proces is moeilijk te controleren. Het artikel beschrijft een amerikaanse soort "trametes versicolor" (' turkey trail" ) dat dood hardhout van die overlappende banden geeft in wisselende kleuren bruin, blauw, geel rood of zwart. Het is een agressieve soort, dus het spalten gaat lekker snel maar het is oppassen geblazen dat het verval van het hout niet te ver gaat om nog bruikbaar te zijn. Bij het artikel staat een foto van deze soort en het lijkt op elfenbankjes! Google maar eens op "trametes versicolor" (klik binnen google op afbeeldingen en je ziet wat ik bedoel).
http://www.uoguelph.ca/~gbarron/BRACKET/tramet1.jpg
--> Pigment fungi :
Deze schimmels zijn moeilijker te lokaliseren. De 'blue stain' fungi is de meest voorkomende, maar er zijn ook roze, groene en oranje soorten. De meeste van deze schimmels komen pas als andere schimmels het hout al bevolken (deze andere schimmels hebben het hout toegankelijk gemaakt, de wanden van houtcellen aangetast).
Deze soort mag veel langer met het hout bezig zijn zonder dat het daarmee de kwaliteit van het hout erg aantast. De soort "Ceratocystis spp" heeft geen " fruiting body" zoals paddestoelen dus vaak is de enige manier om deze soort te vinden, het te zoeken in rottend hout. Als je hout ziet met een blauwe stain, probeer dan schaafsel/zaagsel hiervan te verzamelen voor doe-het-zelf spalting. Even googlen en je ziet bijvoorbeeld dit :
http://www.unipd.it/esterni/wwwfitfo/immagini/azzurramento.jpg
Nou beschrijft het artikel dus dat je op de stompen van hardhout bomen deze soort vaak kunt vinden. De foto toont een wit pluisachtig spul op een stomp van een afgeknipte tak. Maar ik weet dus niet of we hier in Nederland deze soort ook kunnen vinden, want zoveel hardhout hebben we hier niet denk ik. (tenzij een eik en dergelijke ook in deze categorie valt?)
--> zone lines
Hier zijn meestal 2 of meer soorten fungi voor nodig. De aantasting verschijnt als dunnen lijnen in zwart, rood en soms bruin. Deze staan bekend als 'zone lines' : het is namelijk echt een soort beschermingsmuur van de ene fungi soort tegen een andere soort. De bekendste soort heet "dead man's fingers" of xylaria polymorpha. Deze soort komt wereldwijd voor en zorgt dus voor dat kenmerkende (meestal zwarte) lijnen spel.
http://www.natur-server.de/Bilder/FM/001/fm00043.jpg
DOE HET ZELF
------------------------
het is net als met planten : de juiste hoeveelheid voedsel water en warmte geeft het beste resultaat. Het is echter geen exacte wetenschap dus het is ook gewoon geluk (of pech) hebben. Het is dus absoluut mogelijk dat je een lelijk stuk hout overhoudt (of zelfs onbruikbaar) maar het kan ook fantastisch uitpakken.
Het hout : maple, berken en beuken zijn ideaal vanwege hun bleke kleur. Maple is extra geschikt vanwege de hardheid : het zal niet zo snel zacht worden als bijvoorbeeld essen.
lucht-gedroogd hout komt al met slapende sporen van verschillende fungi, dus dan hoef je niet extra fungi zelf toe te voegen, je moet alleen de omstandigheden ideaal maken voor hun groei. Kunstmatig gedroogd zal meestal alle sporen gedood hebben, dus dat is lastiger en zal je dus zelf moeten zorgen dat er weer fungi bij het hout komen. Het kan, voor de zekerheid, dus geen kwaad om altijd de nodige fungi toe te voegen (zoeken in een bos, of kijk eens bij je stapel hout voor de openhaard of er aangetast hout bij zit! Als je spalted resthout hebt waar je niets meer mee kunt (te klein), dan kun je het verzagen/ en het zaagsel erg goed gebruiken voor je experiment.
De ideal omstandigheden zijn :
- donker
- 80% luchtvochtigheid
- 27 graden celcius
Om dit te bereiken doe je het volgende :
- Hout in een plastic zak (maar niet dichtbinden, de fungi hebben zuurstof nodig!) of in zo'n plastic bak (die dingen die je onder een bed kunt schuiven, bij de blokker of zo).
- Rond het hout moet je een 'filler' gebruiken om vochtverlies te voorkomen. Hier beschrijft het artikel een produkt met de naam ""vermiculite"
(google --> http://homeharvest.com/homeharvest2000pics/VermiculiteMicaGrow8qt.jpg of http://www.thegardensuperstore.co.uk/acatalog/Vermiculite_and_Perlite.html ).
Deze vermiculite is " a dry flaky soil" en is te koop in ieder tuincentrum.
- Breek nu je Fungi-bronnen (bijvoorbeeld het aangetaste haardhout) in kleine stukken en leg dit op diverse plaatsen op je hout. Het hoeft niet volledig bedekt te zijn maar hoe meer je gebruikt, des te sneller zal het gaan. Plaats vooral het nodige op de end-grain voor snelle opname.
- Hou het hout vochtig : dit doe je door wat van die vermiculite klam te houden.
- Hoe je zorgt dat de temperatuur zo hoog blijft staat nergens in het artikel. Bij lagere temperatuur kan het ook wel maar dan gaat het minder hard.
- Hoe lang duurt het vervolgens? Dit hangt allemaal af van houtsoort, fungi, temperatuur en de grootte van het stuk hout. Als je het hout verplaatst om te kijken zal het proces langzamer gaan. Vandaar dat je het beste een paar kleine teststukjes bij het grote stuk in kunt doen : na 6 weken haal je je eerste stukje testhout uit de zak en daarna iedere 2 weken een volgend teststuk om te kijken naar de kleur en de zachtheid van het materiaal. Als je tevreden bent kun je het hout eruit halen en anders wacht je gewoon weer 2 weken. Zodra je het hout eruit hebt gehaald moet je het wel weer luchtdroog krijgen! De fungi blijven het hout aantasten totdat de houtvochtigheid onder de 20% zakt.
Bovenstaande is ruwweg de kern van het verhaal. Ik vind het erg boeiend. Lijkt me enorm spannend om na vele weken van wachten je hout tevoorschijn te halen. Tuurlijk kan het erg tegenvallen maar je weet nooit...Het kan je natuurlijk een stuk maple (of iets anders) kosten maar als je een "saai" en/of goedkoop stuk gebruikt dan is het toch het proberen waard.
Ik hoop dat bovenstaande leuk leesvoer is en wie weet dat sommigen van ons een poging wagen. Ik weet niet hoe het met de rest van jullie zit, maar het lijkt me haast vanzelfsprekend dat we dan graag hier de resultaten vernemen! Ik heb me zelf ook voorgenomen een saai stuk (rest) maple op te offeren hiervoor :-)
Nou maken we al bijna alles aan onze instrumenten zelf....dus zou het niet geweldig zijn als je ook je eigen Spalted hout (bijvoorbeeld maple) "ZELF KUNT MAKEN"?
Dit heb ik niet zelf bedacht : Ik heb een abonnement op het tijdschrift "Taunton's Fine Woodworking". Dit is een amerikaans tijdschrift voor meubelmakers. Nou staat in het laatste nummer een erg leuk artikel over 'spalted wood' en nog leuker dus hoe je het zelf kunt maken.
Het artikel is in het Engels en er worden soms produktnamen gebruikt welke hier niet verkrijgbaar zijn of soms zelfs waarvan ik niet precies weet wat het is. Ik mag het artikel natuurlijk niet kopieren en hier posten, maar ik mag het principe wel hier beschrijven neem ik aan. Ik zal niets letterlijk overnemen, maar wel zal ik regelmatig de Engelse woorden gebruiken omdat ik vaak niet weet wat een goed Nederlands woord hiervoor is (bijvoorbeeld : is er wel een nederlands woord voor ' spalted' ?).
Achtergrond van spalted hout
------------------------------------------
Kan best wezen dat ik hier en daar niet helemaal correct alles weergeef, sorry! Corrigeer me gerust.
Spalted hout is hout dat door 'fungi' (microscopisch klein organismen --> zwammen, schimmels) is aangetast. In weze betreft het hier het composteren van organisch materiaal. Het verschil tussen mooi spalted hout en houtrot is dus klein. Het hout kan dus aan sterkte hebben verloren. Voor een body niet zo'n probleem maar voor een hals weet ik eigenlijk niet....er staat natuurlijk niets over in het artikel want dat gaat niet over gitaren, maar er staat wel dat je het beter niet kunt gebruiken voor de dragende constructie van je meubelen. Vandaar mijn voorzichtige conclusie m.b.t. de hals.
Volgens het artikel (en Wikipedia er ook op nageslagen), zijn er drie soort fungi voor spalting in hardhout :
1) white rot
2) pigment (stain)
3) zone lines
In zachthout heb je overigens 'brown rot' en is meestal niet meer bruikbaar (hout is dan te ver heen).
--> White rot :
Bleekt de wanden van de houtcellen. Dit gaat erg snel maar het proces is moeilijk te controleren. Het artikel beschrijft een amerikaanse soort "trametes versicolor" (' turkey trail" ) dat dood hardhout van die overlappende banden geeft in wisselende kleuren bruin, blauw, geel rood of zwart. Het is een agressieve soort, dus het spalten gaat lekker snel maar het is oppassen geblazen dat het verval van het hout niet te ver gaat om nog bruikbaar te zijn. Bij het artikel staat een foto van deze soort en het lijkt op elfenbankjes! Google maar eens op "trametes versicolor" (klik binnen google op afbeeldingen en je ziet wat ik bedoel).
http://www.uoguelph.ca/~gbarron/BRACKET/tramet1.jpg
--> Pigment fungi :
Deze schimmels zijn moeilijker te lokaliseren. De 'blue stain' fungi is de meest voorkomende, maar er zijn ook roze, groene en oranje soorten. De meeste van deze schimmels komen pas als andere schimmels het hout al bevolken (deze andere schimmels hebben het hout toegankelijk gemaakt, de wanden van houtcellen aangetast).
Deze soort mag veel langer met het hout bezig zijn zonder dat het daarmee de kwaliteit van het hout erg aantast. De soort "Ceratocystis spp" heeft geen " fruiting body" zoals paddestoelen dus vaak is de enige manier om deze soort te vinden, het te zoeken in rottend hout. Als je hout ziet met een blauwe stain, probeer dan schaafsel/zaagsel hiervan te verzamelen voor doe-het-zelf spalting. Even googlen en je ziet bijvoorbeeld dit :
http://www.unipd.it/esterni/wwwfitfo/immagini/azzurramento.jpg
Nou beschrijft het artikel dus dat je op de stompen van hardhout bomen deze soort vaak kunt vinden. De foto toont een wit pluisachtig spul op een stomp van een afgeknipte tak. Maar ik weet dus niet of we hier in Nederland deze soort ook kunnen vinden, want zoveel hardhout hebben we hier niet denk ik. (tenzij een eik en dergelijke ook in deze categorie valt?)
--> zone lines
Hier zijn meestal 2 of meer soorten fungi voor nodig. De aantasting verschijnt als dunnen lijnen in zwart, rood en soms bruin. Deze staan bekend als 'zone lines' : het is namelijk echt een soort beschermingsmuur van de ene fungi soort tegen een andere soort. De bekendste soort heet "dead man's fingers" of xylaria polymorpha. Deze soort komt wereldwijd voor en zorgt dus voor dat kenmerkende (meestal zwarte) lijnen spel.
http://www.natur-server.de/Bilder/FM/001/fm00043.jpg
DOE HET ZELF
------------------------
het is net als met planten : de juiste hoeveelheid voedsel water en warmte geeft het beste resultaat. Het is echter geen exacte wetenschap dus het is ook gewoon geluk (of pech) hebben. Het is dus absoluut mogelijk dat je een lelijk stuk hout overhoudt (of zelfs onbruikbaar) maar het kan ook fantastisch uitpakken.
Het hout : maple, berken en beuken zijn ideaal vanwege hun bleke kleur. Maple is extra geschikt vanwege de hardheid : het zal niet zo snel zacht worden als bijvoorbeeld essen.
lucht-gedroogd hout komt al met slapende sporen van verschillende fungi, dus dan hoef je niet extra fungi zelf toe te voegen, je moet alleen de omstandigheden ideaal maken voor hun groei. Kunstmatig gedroogd zal meestal alle sporen gedood hebben, dus dat is lastiger en zal je dus zelf moeten zorgen dat er weer fungi bij het hout komen. Het kan, voor de zekerheid, dus geen kwaad om altijd de nodige fungi toe te voegen (zoeken in een bos, of kijk eens bij je stapel hout voor de openhaard of er aangetast hout bij zit! Als je spalted resthout hebt waar je niets meer mee kunt (te klein), dan kun je het verzagen/ en het zaagsel erg goed gebruiken voor je experiment.
De ideal omstandigheden zijn :
- donker
- 80% luchtvochtigheid
- 27 graden celcius
Om dit te bereiken doe je het volgende :
- Hout in een plastic zak (maar niet dichtbinden, de fungi hebben zuurstof nodig!) of in zo'n plastic bak (die dingen die je onder een bed kunt schuiven, bij de blokker of zo).
- Rond het hout moet je een 'filler' gebruiken om vochtverlies te voorkomen. Hier beschrijft het artikel een produkt met de naam ""vermiculite"
(google --> http://homeharvest.com/homeharvest2000pics/VermiculiteMicaGrow8qt.jpg of http://www.thegardensuperstore.co.uk/acatalog/Vermiculite_and_Perlite.html ).
Deze vermiculite is " a dry flaky soil" en is te koop in ieder tuincentrum.
- Breek nu je Fungi-bronnen (bijvoorbeeld het aangetaste haardhout) in kleine stukken en leg dit op diverse plaatsen op je hout. Het hoeft niet volledig bedekt te zijn maar hoe meer je gebruikt, des te sneller zal het gaan. Plaats vooral het nodige op de end-grain voor snelle opname.
- Hou het hout vochtig : dit doe je door wat van die vermiculite klam te houden.
- Hoe je zorgt dat de temperatuur zo hoog blijft staat nergens in het artikel. Bij lagere temperatuur kan het ook wel maar dan gaat het minder hard.
- Hoe lang duurt het vervolgens? Dit hangt allemaal af van houtsoort, fungi, temperatuur en de grootte van het stuk hout. Als je het hout verplaatst om te kijken zal het proces langzamer gaan. Vandaar dat je het beste een paar kleine teststukjes bij het grote stuk in kunt doen : na 6 weken haal je je eerste stukje testhout uit de zak en daarna iedere 2 weken een volgend teststuk om te kijken naar de kleur en de zachtheid van het materiaal. Als je tevreden bent kun je het hout eruit halen en anders wacht je gewoon weer 2 weken. Zodra je het hout eruit hebt gehaald moet je het wel weer luchtdroog krijgen! De fungi blijven het hout aantasten totdat de houtvochtigheid onder de 20% zakt.
Bovenstaande is ruwweg de kern van het verhaal. Ik vind het erg boeiend. Lijkt me enorm spannend om na vele weken van wachten je hout tevoorschijn te halen. Tuurlijk kan het erg tegenvallen maar je weet nooit...Het kan je natuurlijk een stuk maple (of iets anders) kosten maar als je een "saai" en/of goedkoop stuk gebruikt dan is het toch het proberen waard.
Ik hoop dat bovenstaande leuk leesvoer is en wie weet dat sommigen van ons een poging wagen. Ik weet niet hoe het met de rest van jullie zit, maar het lijkt me haast vanzelfsprekend dat we dan graag hier de resultaten vernemen! Ik heb me zelf ook voorgenomen een saai stuk (rest) maple op te offeren hiervoor :-)